Założenie Będzina
„W imię pańskie — Amen… Dla podniesienia wspaniałości władzy królewskiej i utrwalenie jej po wieczne czasy My Kazimierz z Bożej Łaski Król Polski jako też Krakowa, Sandomierza, Sieradza, Łęczycy, Mazowsza, Kujaw i Pomorza, Ziem Księstwa prawy pan i dziedzic polecając wiecznej pamięci ten dokument ogłaszamy wszystkim.
Mając staranie o ulepszenie, poprawę naszego królestwa pozwalamy mieć i na prawie niemieckim magdeburskim lokować pod zamkiem naszym miasto, któremu nadajemy nazwę (Bendzien) Będzin aby zostało ono lepiej lokowane i sprawiedliwie z prawem rządzone. Prawo lokowania powierzamy czcigodnemu i szlachetnemu mężowi Hinkowi Ethiopowi (Janowi zwanemu Ethiopus) i jego legalnym następcom. Powierzamy (mu) również na własność przekazujemy w dziedziczenie i wieczne posiadanie wójtostwo będzińskie z prawem nadania, zamiany i sprzedaży.
Tenże Hinko wraz ze swymi następcami otrzyma w posiadanie tytułem wójtostwa jeden łan i dwa place dla własnego użytku, ławę (sklep) chlebną, mięsną i szewską. Z kar sądowych rzeczonego naszego miasta otrzyma trzeci denar, dwa zachowując dla Naszego Majestatu. Opłatę od przewozu a także sprzedaży piwa, które zwie się schrothowne (guot schrotovane nominatur), tenże wójt i jego następcy otrzymają w całości. Ponadto obywatele tego naszego miasta będą posiadali place z łąkami na własny użytek w granicach miasta wokoło.
Rzeczony wójt i obywatele będą wycinać drzewo w lesie na budowę domów na własny użytek, według własnego upodobania, a na rzece zwanej Przemsza będą mieć prawo łowienia ryb bez żadnej przeszkody lecz tylko małymi sieciami i innymi narzędziami, zastrzegając dla Nas inne połowy.
Specjalną łaską Naszą wszystkich obywateli i mieszkańców tego naszego miasta już osiedlonych i mających się osiedlić uwalniamy na przeciąg sześciu lat od wszelkich naszych czynszów i ciężarów, posług, i innych opłat jakiekolwiek się należą i miasto nasze uwalniamy spod prawa polskiego i wszelkich jego ciężarów i obowiązków, które różnią się z prawem niemieckim.
Wójta i wszystkich mieszkańców naszego miasta uwalniamy od wszelkich sądów i jurysdykcji wszystkich kasztelanów, wojewodów, sędziów i podsędków i wszelkich urzędników, przez których nie będą pozwani i przed nimi odpowiadać.
Tylko wójt będzie odpowiadał przed Naszym sądem na Zamku Królewskim wezwany przez Nasze pismo, a mieszczanie w sporach między sobą przed wójtem tamże w Będzinie według swego prawa niemieckiego magdeburskiego. W wypadku zaś gdyby któryś z obywateli zechciał odwołać się od wyroku wójta i ławników po opłaceniu 60 groszy praskich wójtowi i ławnikom może jednakowoż sprawę swoją przedłożyć sądowi Naszemu niemieckiemu na Zamku Krakowskim dla rozstrzygnięcia. Po upływie zaś wspomnianych 6-ciu lat wolności obywatele nasi w Będzinie będą zobowiązani płacić Nam czynsze i ponosić zwyczajne ciężary jak inne nasze miasta.
Wójt nasz ze swymi następcami będzie zobowiązany stawić się na koniu i w ozdobnej zbroi, w pancerzu i żelaznym hełmie na każdą naszą wyprawę.
Na której rzeczy pamiątkę to pismo czynimy i pieczęcią naszego Królestwa umacniamy — dano w Krakowie roku Pańskiego MCCCLVIII, w dniu św. Dominika wyznawcy w obecności tych świadków: Jan Jura — kasztelana, Imrama (Jabrana) — wojewody, Andrzeja — podkomorzego, Piotra Mocza — trybuna krakowskiego, Floriana — kanclerza łęczyckiego, Jana z Wojnicza, Eustachiusza z Lublina, Dobiesława z Wiślicy — kasztelanów, Pełki — marszałka i podczaszego krakowskiego.
Napisane i wydane przez Jana z Buska kapelana i pisarza Naszego Królewskiego Majestatu”.
Najpóźniej w połowie XIII wieku powstaje projekt założenia miasta na prawie magdeburskim. Piątego sierpnia 1358 roku proces ten zamyka nadanie Będzinowi dokumentu lokacyjnego. Nie dochował się do naszych czasów oryginał; jego treść znamy jedynie z późniejszych odnowień króla Aleksandra w 1502 roku, w którym czytamy że Kazimierz — Król Polski powierza rzeczonemu Hinkowi Ethiopowi realizację nadania praw miejskich Będzinowi na prawie magdeburskim.
Dokument lokacyjny nie wyznacza miejsc targowych, które miały już istnieć, ani też nie określa granic miasta. Fakt ten ugruntowuje przekonanie, że Będzin już wcześniej był lokowany na prawie polskim.
Nowe uprawnienia, jakie dawało prawo magdeburskie, to: samorząd miejski, własne sądownictwo pozwalające uniezależnić się mieszczanom od samowoli feudałów. Z tego powodu miasta polskie ubiegały się o uzyskanie lokacji na zasadzie praw magdeburskich.
(Włodzimierz Błaszczyk „Będzin przez wieki”.)
![]() |
Będzin do XIV wieku | ![]() |